Τόπος για να ζεις - Αλεξάνδρα Πλαστήρα

Υπάρχουν βιβλία που επιδρούν πάνω σου, σε διάφορες χρονικές στιγμές, σε κάθε μία από τις οποίες κερδίζουν ένα καινούργιο θαυμασμό από μέρους σου, προσφέροντας νέα απόλαυση. Νιώθεις τότε την ανάγκη να πεις για αυτό που συμβαίνει.
Ένα από τα βιβλία αυτά, για μένα, είναι ο Τόπος για να ζεις της Αλεξάνδρας Πλαστήρα (Άγρα, 1999). Θα ήθελα να μπορώ να γράψω μια κριτική για το βιβλίο αυτό, να υποστηρίξω γιατί το θεωρώ τόσο καλό, να δείξω τι ακριβώς καταφέρνει. Όμως, η διαχρονική ένταση αυτής της επαφής δεν μου επιτρέπει ακόμα να συγκεντρώσω σε αυστηρά δομημένο λόγο όλο αυτό που συμβαίνει. Ώστοσο, δε λείπει η προσπάθεια να ειδωθεί το βιβλίο, τα ποιήματα, συστηματικά, ως ένα σώμα το οποίο διατρέχεται από κάποια συγκεκριμένα ρεύματα και που κατοικείται από ανθρώπους και φύσεις.

Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας για συμπύκνωση της εικόνας και της αίσθησης ακολουθεί πιο κάτω, σε μορφή σπονδυλωτού ποιήματος, και περιλαμβάνει αρκετές από τις λέξεις του βιβλίου που καθορίζουν το κλίμα του τόπου που υπάρχει σε αυτό:

Το ύψος της θημωνιάς
καθορίζει το ύφος της 
– κατά τ' άλλα
μοιάζει με σπίτι

που φτάνει κανείς
στα μισά της ζωής του

        *

Ξέχασε για λίγο
τα ταξίδια
Μα ο χάρτης θα σηκώσει
το σώμα ψηλά

να δει τους δρόμους
που δεν κρύβουν
τα δέντρα

        *

Ένας σπόρος
μέσα στο δάσος
Κάτι που δεν θα καεί
από την αφή
– τα σταφύλια
λες και τα ξέρουν
όλα

στον τρύγο
το βλέμμα
προς τα πάνω
και μετά
χαμηλά
και ξανά το ίδιο

στην κουπαστή

του συντρόφου

        *

Αυτή η ζωή

στρέφει ακίνδυνα

τον άνεμο

– στον ουρανό
τα χρώματα γέφυρα

Θ' ακούσει κανείς

το άνοιγμα του καρπού;

Dos Jorges

του Χόρχε Λουίς Μπόρχες


The Unending Gift

Κάποιος ζωγράφος μας υποσχέθηκε έναν πίνακα.
Τώρα, στη Νέα Αγγλία, έμαθα το θάνατό του. Ένιωσα γι' άλλη
μια φορά την πίκρα τού να συνειδητοποιείς πως είμαστε κάτι
σαν όνειρο. Συλλογίστηκα εκείνο τον άνθρωπο και τον πίνακα
που χάθηκαν.
(Μόνο οι θεοί μπορούν να υποσχεθούν, αφού είναι αθάνατοι.)
Συλλογίστηκα το μέρος που είχαμε διαλέξει για να κρεμά-
σουμε τον πίνακα, κάτι που δεν θα συμβεί τώρα πια.
Ύστερα σκέφτηκα: αν βρισκόταν εδώ, αργά ή γρήγορα θα γι-
νόταν ένα ακόμα αντικείμενο, ένα συνηθισμένο, μάταιο στο-
λίδι του σπιτιού · ενώ τώρα είναι δίχως τέλος, δίχως όρια,
μπορεί να πάρει οποιοδήποτε σχήμα, οποιοδήποτε χρώμα και
δεν επηρεάζει τίποτα.
Υπάρχει, κατά κάποιον τρόπο. Θα επιζήσει, θα επεκτείνεται 
σαν μουσική και θα μείνει κοντά μου ως το τέλος. Σ' ευχαρι-
στώ, Χόρχε Λάρκο.
(Οι άνθρωποι μπορούν κι αυτοί να υποσχεθούν, γιατί στην
υπόσχεση μέσα, κάτι υπάρχει της αθανασίας.)


μετάφραση: Δημήτρης Καλοκύρης

/


Un pintor nos prometió un cuadro.
Ahora, en New England, sé que ha muerto. Sentí, como otras
veces, la tristeza de comprender que somos como un sueño.
Pensé en el hombre y en el cuadro perdidos.
(Sólo los dioses pueden prometer, porque son inmortales.)
Pensé en un lugar prefijado que la tela no ocupará.
Pensé después: si estuviera ahí, sería con el tiempo una cosa más,
una cosa, una de las vanidades o hábitos de la casa;
ahora es ilimitada, incesante, capaz de cualquier forma y
cualquier color y no atada a ninguno.
Existe de algún modo. Vivirá y crecerá como una música y
estará conmigo hasta el fin. Gracias, Jorge Larco.
(También los hombres pueden prometer, porque en la promesa
hay algo inmortal.)



(έργα του Χόρχε Λάρκο)

Η οικογένεια (1949)

Αυτοπροσωπογραφία (1937)

Ο Οδοιπόρος

Στάθηκε αδύνατο να βρούμε το σπιτάκι που βρίσκει ο οδοιπόρος, όπως είχαμε διαβάσει στα βιβλία.
Χτυπάς και σου ανοίγουν φιλόξενοι άνθρωποι.
Στεγνώνεις στη φωτιά με τσάι και μπισκότα.
Αυτοί και τί δεν ξέρουν για κυνηγούς, ξωτικά, ξυλοκόπους.
Περνάς εκεί τη νύχτα.

Τι ψέματα που γράφουν τα βιβλία.
Ήμαστε μόνοι μας.
Και ούτε ένας σκίουρος.

Και στραβοπάτησα.
Θεούλη μου, σκέφτηκα,
μην πατήσω παγίδα.
Μισοκάθισα με πολλή προσοχή.

Και τι θα πούμε όταν γυρίσουμε, σκέφτηκα.
Πρέπει να ετοιμάσουμε ψέματα.
Πόσο ξέγνοιαστα περάσαμε.
Τι εύκολη που ήταν η φύση.

Έβρεχε τώρα και στάζαμε μαζί με τα κλαδιά.
Να πω την αλήθεια, σκέφτηκα.
Να πω ότι δεν τα κατάφερα.
Να σας δείξουμε τις φωτογραφίες, είπα.
Εδώ που γελάω, έτρεμα απ' το φόβο μου.


Να ξανάρθουμε, είπες.
Έχει κι άλλα μονοπάτια.

Είχε κι άλλα μονοπάτια.
Άρχιζαν στο φως που τελείωνε.



[cut - up από το κείμενο της Αλεξάνδρας Πλαστήρα, στο βιβλίο Ο οδοιπόρος είχε φύλλα στα μαλλιά του, 2005]

Πλέκονται τα μαλλιά

Δύο ποιήματα που αλιεύονται σε δημοσιεύσεις έντυπες και ηλεκτρονικές.
Ένα της Αλεξάνδρας Πλαστήρα (από τη στήλη "Πεντάλ" της Μαρίας Λαϊνά, 2010)
κι ένα της Δανάης Σιώζιου (από ανάρτησή της στο φέισμπουκ, 2014)

Τα σκέφτηκα μαζί αυτά τα δύο χθες, ορίστε λοιπόν,
μαζί τα βάζω δίπλα δίπλα, ν' ακουστούν "τόσο ήσυχα":

[Δ.Σ.]

ΚΟΤΣΙΔΕΣ

όταν σε σκέφτομαι
τα μαλλιά μου
κοκκινίζουν
ανεπαίσθητα
επειδή ντρέπονται
πλέκονται έτσι
από μόνα τους
κι όλα αυτά
τόσο ήσυχα


[Α.Π.]

ΜΕΛΛΟΥΣΑ

Γερνάω
με πλεξούδες
καλομαθημένη
στα χάδια σου
πάντα
καλοχτενισμένη
πάντα
ξεφεύγει
ένα κλωνάρι
και το σηκώνεις
θέλεις να βλέπεις
το πρόσωπό μου
Τυχερή είμαι
σ' έχω
στα γηρατειά μου
θα περάσω
μαζί σου
στα γλυκά μέρη

* η φωτογραφία ανήκει στον Παναγιώτη Ιωαννίδη

Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς

Ήρθε το ποίημα στο ημαίηλ. "Ο κυνηγός" του Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς. Πρώτη φορά διαβάζω ποίημά του και τον θαύμασα με την πρώτη. Είπα "αυτό είναι καλή ποίηση", "έτσι θέλω να μπορέσω να γράψω",  "μ' αρέσει", "μπράβο του"...
Στις 31 Μαρτίου η σειρά ποιητικών εκδηλώσεων με τα λόγια [γίνεται] τιμά τον ποιητή με την ανάγνωση 27 ποιημάτων του στο πρωτότυπο και σε νέες μεταφράσεις, και από την ενημέρωση για την εκδήλωση αυτή (πληροφορίες εδώ), έμαθα λοιπόν αυτό το καλό ποίημα:


(μετάφραση: Παναγιώτης Ιωαννίδης)


Ο ΚΥΝΗΓΟΣ

Μέσα στις λάμψεις και τις μαύρες σκιές
του Ιουλίου
οι μέρες, σφιχταγκαλιασμένες,
μοιάζουν ακίνητες
κι έτσι οι σκίουροι και τα πολύχρωμα πουλιά
τριγυρίζουν αμέριμνα πάνω
από τα κλώνια και μες στον αέρα.

Πού θα σχισθεί ένας ώμος ή
θ' ανοίξει ένα μέτωπο, να έρθει η νίκη;

Πουθενά.
Κι οι δυο πλευρές γερνούν.

Και να είσαι βέβαιος
ούτε ένα φύλλο δεν θα ξανασηκωθεί
από το χώμα
για να ξανακολλήσει σε κλαράκι.


















* και πόσο του πάει αυτός ο γιακάς

"δοσμένο την άνοιξη"

Στις 19 Φλεβάρη γιορτάσαμε στο Camp στην πλατεία Κοτζιά το δεύτερο τεύχος του περιοδικού "Φάρμακο" με ποιητικές αναγνώσεις με θέμα "θλίψη - μανία - μελαγχολία". Ακολουθεί μια σύνθεση στίχων του Νίκου - Αλέξη Ασλάνογλου (από ποιήματα από το "Δύσκολο θάνατο" και τις "Ωδές στον πρίγκιπα") που επιμελήθηκα και διάβασα εκείνη τη μέρα, με πολλή αγάπη προς τον ποιητή:

Το πέρασμά σου τα μεσάνυχτα απ’ την πόλη
κάτω από τα μαραμένα δέντρα ως τη θάλασσα
είναι για μένα βάλσαμο και αγάπη

Αν φύγεις εκεί που η θάλασσα σμίγει με μουσικές
και με φώτα
να θυμάσαι κάνει κρύο σ’ αυτό τον παράξενο κόσμο
δεν έχω τίποτε άλλο, μόνο δάκρυα
που παίζουν με το μουσκεμένο φως του δρόμου

Το φιλί σου δοσμένο την άνοιξη με καίει ακόμα

Γιατί να δόθηκε, στη βροχερή αποικία που σε γνώρισα
ξέρω, δε θα βρεθεί ποτέ γιατρειά
καμιά αλλαγή στο αίμα δεν αντέχει

Και τώρα έρχεται η ατέλειωτη νύχτα

Τίποτα πια δε μου ανήκει μέσα στ’ ανάκτορα
ούτε καν το χρυσάφι της οροφής και τα μάρμαρα

Βλέπω πως λάθεψα γυρίζοντας έξω από θέρετρα

Τίποτα δε μου ανήκει

Γιατί η δίψα για το ατόφιο χρυσάφι είναι τα μάτια σου
και η πείνα για καθαρό αλουμίνιο τα χέρια σου
φιλιόμαστε σε σκοτεινές δισκοθήκες και σου εξηγώ, Πρίγκιπα,

χρειάζομαι χρήματα, κι άλλα χρήματα

σ’ έναν κόσμο που αλλάζει αδίσταχτα χρειάζομαι χρήματα

για να σε κερδίσω δε θα ’φταναν όλα τα τραγούδια της γης

χρειάζομαι πολλά, πάρα πολλά μπορώ να σου πω

Aυτά τ’ ανθοκήπια, κι αυτές οι πισίνες, κι αυτά τα υδρόβια

μες στα δωμάτια που μας προσμένουν χρειάζονται χρήματα

χρειάζομαι τόσα λεφτά για τσιμέντο και χάλυβα κι όλη τη θάλασσα

χρειάζομαι φως από πικρό αμμοχάλικα, α, Πρίγκιπα

κι είμαστε τόσο, μα τόσο φτωχοί

Χρειάζομαι χρήματα να γεννηθώ σαν και σένα απαράλλαχτος

το ήρεμο γαλάζιο τοπίο στα μάτια σου χρειάζεται χρήματα

τα μισάνοιχτα χείλη σου και το άσκεφτο ανάβλυσμα

η ανώφελη άγνοια χρειάζεται χρήματα

να παγιωθεί

Άρχοντα, δε νιώθω πια τίποτε ούτε για σένα

το παιχνίδι μας δεν αλλάζει τα καθορισμένα βήματα

χρειάζομαι χρήματα για να μεταμορφώσω ένα χερσότοπο

σε πανδαιμόνιο μουσικής

+ το αυτόγραφο ποίημα "Προσευχή" από τις "Ωδές", από τεύχος του περιοδικού "Η Λέξη" (ζητώ συγγνώμη που δε θυμάμαι τον αριθμό του τεύχους)

Φυτική αγωγή

Ένα ποίημα της Ελένης Βακαλό, από τη Φυτική Αγωγή, που περιλαμβάνεται στη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησής της, Το άλλο του πράγματος, 1954-1994, Εκδόσεις Νεφέλη.

Οι εποχές που αλλάζουν συνήθειες

Επηρεάζουν στο δέρμα

Κι όταν κλείσεις τα μάτια σου πιο πολύ το αισθάνεσαι

Πως θα αλλάξεις τοπίο

Αφού πρώτα οι κινήσεις αδιόρατες στο φλοιό από μέσα αρχίζουν

Είναι όπως αν βρίσκεσαι δίπλα σε θάλασσα

Και ακόμη η καμπύλη του δρόμου την κρύβει

Κατεβαίνοντας

Ο αέρας νωρίτερα τη θαλάσσια αρμύρα σου φέρνει

Και τα είδη της θάλασσας και τα σχήματα

Ο αέρας που έρχεται

Στην αφή μας πιο πριν τ’ ακουμπάει

Πάλι όμως αιφνίδια σου φαίνονται

Κατεβαίνοντας τ’ ακρογιάλι

Έτσι γίνεται και σε μένα όταν δω

Τα φυτά που απότομα ανοίγουνε απ’ τη μια μέρα στην άλλη

Πιθανόν να περιέχει η αίσθηση

Σ’ εποχές που ακάλυπτες μένουνε

Και το σχήμα

Των νεκρών μας σωμάτων